راستان | صبح یکشنبه ۸ دسامبر مردی ۴۲ ساله، ریشو و با یک لباس نظامی سبز ساده، وارد مسجد امویان شهر دمشق شد و در جمع کوچکی از مردم، برای ملت سوریه، منطقه و جهان سخنرانی کرد.
او سقوط حکومت اسد را «پیروزی امت اسلامی» خواند و خواستار تأمل در آنچه روی داده و دعا شد. او گفت: «من بیش از ۲۰ سال پیش این سرزمین را ترک کردم و قلبم آرزوی این لحظه را داشت.»
ابومحمد جولانی نامی مستعار است و درباره نام واقعی و سن او اختلاف نظر وجود دارد.
جولانی در مصاحبه با شبکه پی‌بی‌اس آمریکا گفته است که نام اصلی‌اش احمد شرع است و اصالتاً سوری و از منطقه جولان است. به گفته جولانی او در ریاض، پایتخت عربستان سعودی، و زمانی که پدرش در آنجا کار می‌کرده، به دنیا آمده و در دمشق بزرگ شده است.
البته گزارش‌هایی هم وجود دارد که می‌گوید او در دیرالزور، در شرق سوریه متولد شده است. همچنین شایعاتی مبنی بر تحصیل او در رشته پزشکی پیش از پیوستن به گروه‌های شبه‌نظامی اسلامگرا وجود دارد.
بر اساس گزارش‌های سازمان ملل و اتحادیه اروپا، تاریخ تولد جولانی بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۹ ذکر شده است. سازمان اینترپل سال تولد او را ۱۹۷۹ اعلام کرده، اما روزنامه السفیر گزارش داده که او در سال ۱۹۸۱ به دنیا آمده است.
گفته می‌شود جولانی پس از حمله ائتلاف به رهبری آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، به گروه جهادی القاعده در این کشور پیوسته است.
ائتلاف کشورهای غربی به سرعت صدام حسین و حزب بعث را از قدرت برکنار کرد، اما با مقاومت سازمان‌یافته و شدید گروه‌های مختلف شبه‌نظامی مواجه شد.
در سال ۲۰۱۰، نیروهای آمریکایی در عراق جولانی را دستگیر کرده و در کمپ بوکا نزدیک مرز کویت زندانی کردند. به نظر می‌رسد او در این اردوگاه با جهادی‌هایی که بعدها گروه دولت اسلامی (داعش) را بنیان گذاشتند، از جمله ابوبکر بغدادی، رهبر آینده داعش در عراق، دیدار کرده باشد.
جولانی به رسانه‌ها گفته که پس از آغاز درگیری‌های مسلحانه علیه حکومت بشار اسد در سوریه در سال ۲۰۱۱، بغدادی او را مأمور کرد تا به سوریه رفته و شاخه‌ای از سازمان را در آنجا راه‌اندازی کند.
جولانی فرماندهی گروه مسلحی به نام جبهه نصرت را بر عهده گرفت که مخفیانه با داعش ارتباط داشت. این گروه در میدان نبرد به موفقیت‌های قابل توجهی دست یافت.
در سال ۲۰۱۳، جولانی ارتباط جبهه نصرت با داعش را قطع کرد و این گروه را تحت کنترل القاعده درآورد.
اما در سال ۲۰۱۶، جولانی در پیامی ضبط شده اعلام کرد که از القاعده نیز جدا شده است. در سال ۲۰۱۷، جولانی اعلام کرد که نیروهایش با دیگر گروه‌های شورشی در سوریه ادغام شده و «هیئت تحریر شام» را تشکیل داده‌اند. او فرماندهی کل این گروه را بر عهده دارد.
تحت رهبری جولانی، هیئت تحریر شام به اصلی‌ترین گروه شورشی در ادلب و مناطق اطراف آن در شمال غرب سوریه تبدیل شد.جمعیت این شهر پیش از جنگ ۲.۷ میلیون نفر بود که بنا بر برخی تخمین‌ها به دلیل ورود آوارگان، به ۴ میلیون نفر رسید.
درنهایت نیز ماه گذشته، با رهبری ائتلافی از شورشیان تحت کنترل «گروه تحریرشام» دست به پیشروی برق‌آسایی در خاک سوریه زد و توانست طی ۱۲ روز خود را به دمشق برساند.
اکنون سوال این است که قرار است کدام مرد بر سوریه حکومت کند؟ ابو محمد جولانی که توسط آمریکا، بریتانیا و دیگران به عنوان تروریست معرفی شده و برای دستگیری‌اش یک جایزه ۱۰ میلیون دلاری تعیین شده بود، یا احمد شراع که از القاعده جدا شد و راه خود را در پیش گرفت تا نشان دهد که سازمان تحت کنترلش قصد حمله به غرب را ندارد.
هنوز نمی‌توان پاسخ روشنی به این پرسش داد و اجماع کمی در این باره وجود دارد. بسیاری از تحلیلگران می‌گویند که تصمیم احمد شراع برای ورود به دمشق و کنار گذاشتن نام رزمیِ خود، یکی از شاخص‌هایی است که نشان می‌دهد گذار از افراط گرایی جهادی به چیزی معتدل‌تر، ممکن است. با این وجود این شاخص به تنهایی کافی نیست.
گفته می‌شود که در حلب، اولین شهری که شورشیان تحت ائتلاف او ماه گذشته به تصرف خود درآوردند، «هیات تحریرالشام» برای سربازان رژیم سابق فرمان عفو صادر کرده، اعضای آن خانه به خانه رفتند تا به ساکنان مسیحیان اطمینان دهند که آسیبی نخواهند دید و او پیامی برای کردها فرستاده مبنی بر اینکه «تنوع، نقطه قوتی است که ما به آن افتخار می‌کنیم».
همچنین گزارش شده است که خود احمد شراع، تلاش‌های دیپلماتیک را برای جلب نظر رهبران شیعه اسماعیلی رهبری کرده و به این ترتیب تصرف شهرهای کلیدی را برای شورشیان ممکن شده است.
جولانی در سال ۲۰۲۱ در مصاحبه با پی‌بی‌اس گفت که از استراتژی جهاد جهانی القاعده پیروی نمی‌کند. او افزود هدف اصلی‌اش برکناری بشار اسد است و ایالات متحده و غرب نیز مانند اون همین هدف را دارند.
او گفت: «این منطقه تهدیدی برای امنیت اروپا و آمریکا نیست و پایگاهی برای اجرای جهاد خارجی محسوب نمی‌شود.»
در سال ۲۰۲۰، هیئت تحریر شام پایگاه‌های القاعده در ادلب را تعطیل کرد، سلاح‌هایشان را ضبط کرده و برخی از رهبرانشان را زندانی کرد. این گروه همچنین با عملیات داعش در ادلب نیز مقابله کرده است.
شیراز ماهر، کارشناس اسلام افراطی در کینگز کالج لندن می‌گوید: «بر اساس آنچه می‌بینیم، او یک فرد واقعاً تغییر یافته است. به نظر می‌رسد که در مدت ۲۰ سال جنگ و سفر، او نوعی الهیات عمل‌گرایانه ایجاد کرده است.»
هیئت تحریر شام در مناطقی که تحت کنترل دارد، قوانین شریعت اسلامی را اعمال می‌کند، اما این کار را با سختگیری به مراتب کمتری نسبت به گروه‌های جهادی انجام می‌دهد.
این گروه آشکارا با مسیحیان و دیگر غیرمسلمانان تعامل دارد. به همین دلیل، گروه‌های جهادی آن را به میانه‌روی بیش از حد متهم می‌کنند.
البته نمی‌توان این تغییر را یک‌شبه و ناگهانی دانست. زیرا او پیش از این، هم به القاعده و هم داعش پشت کرده بود؛ با آنها جنگیده بود و حتی بگونه‌ای بسیار سختگیرانه گروه خود را از وجود هرکسی که مظنون به نوعی وفاداری دوگانه بود، پاکسازی کرده بود.
اما برخی از کارشناسان به این موضوع اشاره دارند که استفاده از نام رزمی «جولانی» به معنای تعهد شخصی قوی او برای پایان دادن به اشغال این منطقه توسط اسرائیل است و هرگز نباید پیام او را فراموش کرد.
با این وجود به نظر می‌رسد که دست‌کم در کوتاهمدت، تمرکز احمد شراع بر موضوعات داخلی سوریه باشد؛ موضوعاتی مانند رفاه بیشتر سوریه و کمک به مردم رنج دیده.
اما این که قرار است این رفاه چگونه و برای چه گروه‌هایی تامین شود، می‌تواند چهره نهایی این مرد را نشان دهد. چراکه برخلاف سیاست‌های او در ۱۲ روز اخیر، ساکنان ادلب هنوز خاطرات سرکوب‌های اعتراضاتشان تحت حاکمیت «گروه تحریر شام» را فراموش نکرده‌اند.
شیراز ماهر نیز می‌گوید: «چالش‌های بزرگی در راه است. بویژه آنکه او نیز رگه‌هایی از استبداد دارد. باور ندارم که او یک دولت سکولار ایجاد کند. حدس من این است که حکومتی که در سوریه شکل می‌گیرد، درنهایت خوشایند طالبان باشد.»
گروه دیگری از تحلیلگران نیز به این موضوع اشاره دارند که برخی از رهبران ارشد «گروه تحریر شام» همچنین موثرترین جنگجویان این گروه که شامل افراط‌گرایان کهنه‌کار آسیای مرکزی نیز می‌شوند، همچنان به «ایدئولوژی‌های اصلی جهادی‌ها» متعهد هستند.
بر این اساس، آنها هشدار می‌دهند که هرگونه رفتاری که از سر اعتدال در این گروه دیده شود، در واقع رفتاری نمایشی برای پنهان کردن جاه‌طلبی‌های رادیکال، هم محلی و هم جهانی آنها برای درازمدت است و به این ترتیب نه غرب و نه قدرت‌های منطقه‌ای نباید اقدامات احتیاطی و محافظتی خود را کنار بگذارند.
حسین عبدالحسین، کارشناس بنیاد «دفاع از دموکراسی» مستقر در واشنگتن، هفته گذشته در مصاحبه با شبکه خبری سی‌ان‌ان، به وجود یک «پرچم جهادی» در کنار پرچم انقلاب سوریه اشاره کرد که در پشت احمد شراع پنهان است.
عبدالحسین گفت: «او تا کنون حرف‌های خوب زیادی زده و من واقعا امیدوار هستم که او همان کسی باشد که می‌گوید. اما اوضاع کشور خراب است. نه اقتصادی وجود دارد، نه پولی. فقر و جنایت در همه جا گسترش یافته و میلیون‌ها پناهنده می‌خواهند برگردند. اکنون همه خوشحال هستند اما دیر یا زود واقعیات خود را نشان می‌دهند و ترس من این است که در آن هنگام، او دوباره به سراغ اسلام خودش برود.»
احمد شراع یا ابومحمد جولانی؟ او در این باره پاسخی به شکاکان و حامیان خود داد و به سی‌ان‌ان گفت: «ما را با کلمات قضاوت نکنید، بلکه با اعمالمان قضاوت کنید.»
مأموران گمرک فرودگاه بین‌المللی استانبول موفق به کشف...
«ابراهیم تاتلیسس» اسطوره موسیقی ترکیه روز گذشته در...
رها خدایاری در قسمت جدید شام ایرانی در یک چالش تعارف...
برخی کاربران توییتر تصویری از پیامی منتسب به گریلیش...
