راستان | روزنامه فرهیختگان نوشت: ماه رمضان برای اعراب – به‌خصوص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس- بدل‌شده به عیدی برای عرضه سرگرمی. حالا می‌خواهد این سرگرمی‌ها مربوط به دیسکو باشد و یا کمی شرعی‌تر.
در میان همین سرگرمی‌های تولیدی کشورهای عربی، mbc اثر جنجالی خود را که دو سالی می‌شود روی دستش مانده، قرار است رمضان امسال معرفی کند. منظورهمان سریال «معاویه» است.
با پخش سریال معاویه به نظر می‌رسد بازی عرضه سرگرمی در رمضان از چهارچوب‌های معمول خارج و بدل به اتفاقی استراتژیک در منطقه شود. به همین مناسب می‌خواهیم استراتژی تولید سریال کشورهای عربی را در رمضان ۲۰۲۵ مورد بررسی قرار دهیم، استراتژی‌ای که به‌سادگی ساخت چند اثر کمدی، یا -در نهایت امر- ماورایی نیست.
اگر بخواهیم میان سریال‌سازهای عربی تقسیم‌بندی داشته باشیم باید یک تفکیک میان عربستانی‌ها و اماراتی‌ها، مصری‌ها، لبنانی‌ها و سوری‌ها و البته باقی کشورها -که می‌شود نامشان را گروه کم‌سروصداتر گذاشت- قائل شویم. در این بین مصری‌ها، لبنانی‌ها و سوری‌ها بار اولشان نیست که برای ماه رمضان سریال می‌دهند. در دورانی که لاریجانی و بعد از آن ضرغامی مدیریت صداوسیما را داشتند، تلویزیون ما هم مشتری آثار مصری و سوری بودند. با این حال داستان سریال‌سازی در کشورهای عربی، نسبت به دوران ضرغامی و لاریجانی به‌شدت تغییر کرده. شاید گمان کنید منظور همان تغییرات کیفی است. تغییراتی که مخاطبان ایرانی سال گذشته با سریال «حشاشین» متوجه‌اش شدند و فهمیدند، اعراب در حال نزدیک کردن آثارشان به رقبای ترک هستند.
بیش از ۳۸ سریالی که در مصر ساخته شده‌اند، نشان می‌دهد هنوز هم قطب سریال‌سازی عرب‌ها مصر است. از سریال معاویه گرفته تا آثار جنایی، از سریال‌های ملودرام گرفته تا آثار مافیایی و البته چندده کمدی نشان می‌دهد، نه‌تنها مصری‌ها برنامه‌های مفصلی برای رمضان ۲۰۲۵ دارند بلکه، باقی سرمایه‌گذاران عربی هم حساب ویژه‌ای روی سینمای مصر باز کرده‌اند. اگر بخواهیم شباهتی میان سریال‌سازی مصر با یکی از کشورهای منطقه برقرار کنیم باید ترکیه را مثال بزنیم. مصری‌ها با گرته‌برداری از ترک‌ها صنعت سینمایشان را پیش می‌برند.
طی چند سال اخیر هم که پول سعودی وارد چرخه سینمای مصر شده، موتور محرک تولید اثر را در این کشور سرعت بخشیده و بازیگران مشهور مصری عملاً بیکار نمی‌نشینند. از طرف دیگر، سرمایه‌گذاران سعودی مانند MBC و یا SBA(سازمان پخش عربستان سعودی) حساب‌های مفصلی روی مصری‌ها باز کرده‌اند و پامپاژ تولید سریال را به دست آنها داده‌اند. سعودی‌ها به قرار دادن سریال‌های مصری در شبکه‌های ماهواره‌ای‌شان اکتفا نکرده‌اند و با استفاده از پلتفرم‌های پخش سعی در گسترش این سریال‌ها در سطح کشورهای عربی دارند.
در میان پلتفرم‌های پخش که به سعودی‌ها مرتبط هستند شاهد جدی‌ترین آنهاست. پلتفرمی که اشتراکش را برای ماه رمضان نیم‌بها کرده و هزینه ۱۰ یورویی اشتراکش به حدود ۵ یورو رسیده است (چیزی حدود ۴۵۰ هزار تومان برای یک ماه). البته تنها شاهد پلتفرم پخش‌کننده نیست. الاولی از دیگر پلتفرم‌هایی است که پخش و توزیع آثار در کشورهای عربی را برعهده گرفته و آثار کشورهای سوری، لبنانی، مصری و حتی عراقی و اماراتی را هم منتشر می‌کند.
با توجه به این شکل از توزیع و سرمایه‌گذاری سعودی‌ها عملاً دچار یک شکل از تک‌صدایی و انحصار در پخش بین‌المللی هستیم. البته اگر دقیق‌تر نگاه کنیم انحصار سعودی‌ها آنقدرها هم به نفع باقی کشورهای عربی نیست. با مدلِ توزیع و پخش سعودی عملاً شبکه‌های بومی رفته‌رفته، حضورشان در تولید را از دست می‌دهند و صرفاً نقش تأمین‌کننده را بازی می‌کنند.
این وضعیت باعث می‌شود هزینه‌های تولید به کلی برون‌سپاری شود و از طرفی دیگر تنظیم محتوا از دست شبکه‌های داخلی خارج شود. به‌عنوان مثل سوریه که زمانی، تولیدکننده و توزیع‌کننده آثار خود بود، حالا صرفاً نیروی انسانی مورد نیاز پلتفرم‌های بزرگ را تأمین می‌کند. البته در کوتاه‌مدت، مدلِ توزیع و پخش سعودی می‌تواند به تکثر ژانر در کشورها کمک کند.
از آنجایی که پلتفرم‌های عربستانی، روی مدل ترکیه‌ای- کره‌ای تمرکز کرده‌اند متوجه اهمیت، تنوع و تکثر ژانر شده‌اند و از این جهت باکس برنامه‌ریزی افطار تا سحرشان به‌شدت مفصل چیده شده. به حدی که در مصر، یکی از همین شبکه‌های عربی، برنامه‌ها و سریال‌هایشان را کمی قبل از اذان مغرب آغاز می‌کند و ساعت آغاز آخرین سریالش حدود ۱ بامداد است. این یعنی مخاطب به‌طور کامل هر زمان که به سراغ شبکه مذکور برود، شاهد محتوایی خواهد بود که اصلاً قدیمی نیست. تازه این تنها یک بخش از ماجراست. اگر مخاطب عربی به هر ترتیبی نتواند محتوای دلخواه و یکی از سریال‌ها را از دست داد می‌تواند در پلتفرم‌ها آن را به‌صورت کامل تماشا کند. حالا گمان کنید در میان جدول پخشی که کشورهای سعودی چیده‌اند – که حتی اجازه نفس کشیدن به مخاطب را هم نمی‌دهد- چند هزار نفر به پلتفرم‌ها روی می‌آورند.
سوریه امسال با اتفاقات عجیب‌وغریبی دست‌وپنجه نرم کرد. با توجه به این وضعیت حاد به نظر می‌رسید سرگرمی دیگر مسئله این کشور عربی نباشد. با این حال حدود ۱۱ سریال تولیدشده در سوریه و برای سوریه نشان می‌دهد برنامه‌ریزان خارجی به فکر دوران پس از اسد بوده‌اند. پخش این تعداد سریال آن هم با تنوعی خیره‌کننده، به‌شدت برای یک کشور جنگ‌زده عجیب به نظر می‌رسد. سریال‌هایی که از ملودرام‌های کمدی و عاشقانه شاملش می‌شود تا آثار تاریخی، جنایی و بیوگرافی.
البته این وضعیت تنها مربوط به امسال نیست، از آنجایی که رسانه در سوریه، چند سالی می‌شود که عملاً از اختیار دولت خارج شده، به همین دلیل حضور سرمایه‌های کلان خارجی، صنعت سریال‌سازی سوری را زنده نگه داشته است و به‌نوعی آن را از وضعیت کنونی جامعه سوریه جدا کرده.
شاید اگر سوریه را بشود کشوری صاحب صنعت در سینما و سریال‌سازی دانست اما این موضوع به هیچ عنوان برای لیبی و یمن صدق نمی‌کند. با این حالا هم لیبی و هم یمن، با سرمایه‌گذاری خارجی، توانسته‌اند سریال داشته باشند. حتی لیبی برای رمضان امسال یک سریال تاریخی ساخته است و این نشان می‌دهد، پخش سرمایه توسط سرمایه‌گذاران اماراتی و سعودی، با توجه به تمام کشورهای عربی انجام شده است و نگاه MBC و SBA کلانتر از ساخت چند اثر با همراهی مصر است.
شاید مهم‌ترین و پر حاشیه‌ترین سریال عربی ۲۰۲۵، سریال معاویه باشد. کاری که پس از انصراف بازیگر اصلی آن و فیلمبرداری طولانی و البته ترس سرمایه‌گذار سعودی از پخشش بالاخره قرار است، در رمضان امسال پخش شود. سریالی که با به تصویر کشیدن چهره حضرت علی(ع) و امام حسن مجتبی(ع) قرار است، روایتی از تاریخ صدر اسلام داشته باشد که به مذاق شرکت‌های سعودی و سرمایه‌گذارانشان خوش بیاید. البته سریال معاویه چندان هم بی‌سروصدا نبوده و در همین ابتدای کار عراقی‌ها پخش آن را ممنوع کرده‌اند. سریالی که به نظر می‌رسد، گل‌سرسبد استراتژی فرهنگی MBC و مسئولان SBA باشد.
این فصل قرار است از ۴ فروردین روی آنتن برود و با حضور...
حمید علیدوستی در گفت و گو با سروش صحت به روایت ورود...
مصاحبه کمتردیده‌شده و مربوط به ۶ سال پیش از سارا منجزی...
سریال جنجالی معاویه قرار است که از شبکه mbc عربستان...
