در دل کوههای سرسبز و خنک آذربایجان شرقی، جایی در نزدیکی روستای توریستی کندوان، اثری شگفتانگیز و کمتر شناختهشده وجود دارد؛ روستای صخرهای حیلهور. این روستا که به دوره ایلخانی بازمیگردد، در شهرستان اسکو و تنها ۱۵ کیلومتر مانده به این شهر جای گرفته است. حیلهور با معماری صخرهای خاص خود، نمونهای کمنظیر از سازگاری انسان با طبیعت و شرایط تاریخی ویژه منطقه است.
به گزارش راز بقا، این اثر تاریخی در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۶۲۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و از آن زمان توجه پژوهشگران و علاقهمندان به تاریخ و معماری سنتی را به خود جلب کرده است. اما حیلهور فقط یک مجموعهی سنگی نیست؛ این مکان روایتگر تاریخ پرماجرای مردمانی است که در دل صخرهها برای امنیت و بقا خانه ساختهاند.
روستای حیلهور در دامنههای کوهستانی شهرستان اسکو واقع شده است. فاصله کوتاه آن با روستای کندوان باعث میشود بسیاری از گردشگرانی که برای دیدن معماری کندوان به منطقه میآیند، بهراحتی از حیلهور نیز بازدید کنند. مسیر دسترسی از شهر تبریز به اسکو حدود نیمساعت طول میکشد و پس از آن با طی جادهای خوشمنظره در امتداد رودخانهها و درههای سرسبز، میتوان به این روستا رسید.
به گزارش راز بقا یکی از دلایل جذابیت حیلهور، قرار گرفتن آن در منطقهای است که آبوهوا و طبیعتی مطبوع دارد. تابستانهای خنک و زمستانهای پر برف، چهرههای گوناگونی به این روستا بخشیدهاند و همین شرایط اقلیمی، در گذشته به انتخاب مردم برای ساخت خانه در دل صخرهها کمک کرده است.
نام «حیلهور» در زبان محلی ریشهای جالب دارد. گفته میشود که این روستا در دوران هجوم دشمنان و بیثباتیهای منطقهای، به پناهگاهی برای مردم تبدیل شده بود. مردم برای آنکه از دید مهاجمان در امان بمانند، خانههای خود را در دل کوه و به شکل تونلها و دالانهای پیچدرپیچ ساختند. این معماری هوشمندانه نوعی «حیله» و فریب برای دشمن محسوب میشد و همین ویژگی، احتمالاً منشأ نام «حیلهور» بوده است.
در دوره ایلخانی که ناامنیها و جنگها شدت بیشتری داشت، چنین پناهگاههایی اهمیت فراوانی داشتند. حیلهور نمونهای است از ترکیب هوش مردمان با شرایط طبیعی برای حفظ جان و داراییشان.
خانههای حیلهور همانند کندوان در دل سنگها و صخرههای آتشفشانی تراشیده شدهاند. اما برخلاف کندوان که هنوز محل سکونت مردم است، حیلهور بیشتر به صورت ویرانه باقی مانده و کارکرد تاریخی خود را نشان میدهد.
در دل صخرهها اتاقهایی بههمپیوسته وجود دارد که از بیرون به شکل حفرههایی در کوه دیده میشوند. به گزارش راز بقا این اتاقها با تونلها و راهروهای باریک به هم مرتبط بودهاند تا امکان رفتوآمد مخفیانه برای ساکنان فراهم شود. در برخی نقاط حتی آثاری از طاقچهها، اجاقهای سنگی و فضاهای ذخیره مواد غذایی دیده میشود.
معماری حیلهور علاوه بر جنبه امنیتی، از نظر اقلیمی نیز کارآمد بوده است. دیوارههای ضخیم سنگی باعث میشد که دمای داخل خانهها در تابستان خنک و در زمستان نسبتاً گرم بماند؛ موضوعی که هنوز هم در معماری سنتی مناطق کوهستانی ایران به چشم میخورد.
بسیاری از گردشگران هنگام شنیدن نام حیلهور، آن را با کندوان مقایسه میکنند. هرچند هر دو روستا در دل کوه ساخته شدهاند و معماری صخرهای دارند، اما تفاوتهای مهمی میانشان وجود دارد:
کارکرد تاریخی: کندوان از ابتدا تا امروز محل سکونت دائمی مردم بوده است، در حالی که حیلهور بیشتر جنبه دفاعی و پناهگاهی داشته و در زمانهای ناامنی مورد استفاده قرار میگرفته است.
وضعیت کنونی: کندوان هنوز یک روستای زنده با خانهها، مغازهها و زندگی جاری است، اما حیلهور بیشتر یک اثر تاریخی متروک محسوب میشود.
معماری داخلی: خانههای کندوان غالباً به شکل کلهقندی و مخروطیاند، ولی در حیلهور ساختارها بیشتر به صورت حفرهای و تونلهای پیوسته هستند.
این تفاوتها باعث میشود بازدید از حیلهور تجربهای متفاوت از کندوان باشد؛ تجربهای که بیشتر جنبه تاریخی و ماجراجویانه دارد.
به گزارش راز بقا ثبت حیلهور در فهرست آثار ملی ایران، نشانهای از اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است. این روستا فقط یک مجموعه سنگی نیست، بلکه بخشی از هویت و حافظه تاریخی مردم آذربایجان و ایران بهشمار میآید. در دل این صخرهها داستانهایی از مقاومت، هوش و زندگی مردمان گذشته نهفته است.
حفظ چنین آثاری برای نسلهای آینده اهمیت زیادی دارد. زیرا با بازدید از آنها میتوان درک بهتری از نحوه زندگی گذشتگان، روشهای دفاعی آنان و سازگاریشان با طبیعت داشت.
بازدید از حیلهور معمولاً با سفر به کندوان و اسکو همراه میشود. این منطقه علاوه بر معماری صخرهای، طبیعتی چشمنواز دارد. چشمههای آبمعدنی، مراتع سرسبز، باغهای سیب و گردو و هوای پاک کوهستانی، گردشگران را به ماندن بیشتر در منطقه ترغیب میکند.
همچنین شهر تبریز که تنها یک ساعت با حیلهور فاصله دارد، با بازار تاریخی، موزهها و بناهای ارزشمند خود میتواند بخشی دیگر از سفر گردشگران باشد.
با وجود ظرفیت بالای تاریخی و فرهنگی، حیلهور هنوز آنطور که باید شناخته نشده است. بسیاری از گردشگران داخلی حتی نام آن را نشنیدهاند و بیشتر به کندوان میروند. این در حالی است که توسعه گردشگری پایدار در حیلهور میتواند فرصتهای اقتصادی مناسبی برای مردم منطقه فراهم کند.
ایجاد مسیرهای دسترسی بهتر، امکانات راهنمایی گردشگران، تابلوهای معرفی و برنامههای فرهنگی میتواند به معرفی بهتر این اثر کمک کند. البته باید مراقب بود که توسعه گردشگری آسیبی به بافت تاریخی و اصالت این روستا وارد نکند.
به گزارش راز بقا روستای صخرهای حیلهور، یادگاری ارزشمند از روزگاران ایلخانی، گواهی روشن بر هوش و تلاش مردمانی است که در دل صخرهها برای بقا خانه ساختند. این روستا اگرچه امروز متروک است، اما همچنان روح زندگی و مقاومت در آن جاری است.
بازدید از حیلهور فرصتی است برای لمس تاریخ زنده، برای دیدن ردپای انسان در دل سنگ و برای اندیشیدن به رابطه دیرینهی انسان و طبیعت. حیلهور همچون نگینی پنهان در دل کوههای اسکو، منتظر است تا گردشگران ایرانی بیشتر آن را بشناسند و ارزش واقعیاش را درک کنند.
ویدا جوان در مصاحبهای درباره طلاقش صحبت کرد.
بخشی از برنامه شفرونی با شرکت سنا و سونیا حسینی و مصطفی...
امروز رسانهها خبر دادند که در ارزشمند و تاریخی مسجد...
یک شرکت تامین کننده آب نوشیدنی در آمریکا، از تامین...
فیفتی سنت (خواننده رپ) همراه با کارگردان مستندساز،...
مهرداد صدیقیان با انتشار یک استوری غمانگیز در اینستاگرام...
