چرا وزن افراد پس از رژیم‌های سخت بالا می‌رود؟

راستان |  محققان می‌گویند «حافظه» سلول‌های چربی می‌تواند توضیح دهد که چرا حفظ کاهش وزن پس از رژیم غذایی دشوار است.

بسیاری از افرادی که رژیم‌های کاهش وزن را دنبال کرده‌اند، با پدیده «اثر یویو» آشنا هستند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که پس از کم کردن وزن اولیه، افراد به سرعت به وزن قبلی خود بازمی‌گردند.

اگرچه شواهد نشان داده‌اند که بازگشت وزن به طور کامل مزایای کاهش وزن در زمینه سلامت قلب و عروق را از بین نمی‌برد، اما این مسئله می‌تواند برای افراد باعث ناراحتی و ایجاد ناامیدی شود.

حالا دانشمندان می‌گویند احتمالا یکی از علت‌های این پدیده را کشف کرده‌اند. بنابر یافته‌های آنان، «تغییرات اپی‌ژنتیکی» در سلول‌های چربی حتی پس از کاهش وزن باقی می‌مانند، به این معنا که سلول‌ها همچنان شرایط قبلی خود را به یاد می‌آورند.

اپی‌ژنتیک، یا فَراژن‌شناسی، شاخه‌ای از علم زیست‌شناسی به حساب می‌آید. این شاخه علم به تغییراتی می‌پردازد که در اثر عوامل محیطی یا رفتاری بر دی‌ان‌ای اعمال می‌شوند، بدون اینکه توالی دی‌ان‌ای تغییر پیدا کند.

این تغییرات، که به صورت نشانگرهایی به کروموزوم‌ها اضافه یا از آن‌ها حذف می‌شوند، نحوه تفسیر سلول از ژن‌ها را تغییر می‌دهند.

لورا هینت، زیست‌شناس در موسسه فناوری فدرال سوئیس و یکی از نویسندگان این مطالعه، در این باره می‌گوید: «اپی‌ژنتیک به سلول می‌گوید چه نوع سلولی است و چه وظیفه‌ای دارد.»

نشانگرهای اپی‌ژنتیک اگرچه قابل حذف هستند، با این حال می‌توانند برای سال‌ها پایدار بمانند و حتی به نسل بعد منتقل شوند.

در این تحقیق تیم پژوهشی نمونه‌های بافت چربی ۲۳ نفر را بررسی کردند. در این افراد برخی به چاقی شدید مبتلا بودند و حتی پس از کاهش وزن چشمگیر از طریق جراحی، الگوهای فعال‌سازی ژن در آن‌ها تغییری نکرده بود.

محققان سپس آزمایش‌هایی روی موش‌ها انجام دادند. آن‌ها دریافتند که موش‌هایی که وزن کم کرده بودند اگر دوباره رژیم غذایی پرچرب داشته باشند، سریع‌تر از موش‌های عادی وزن اضافه می‌کنند.

فردیناند فون‌مایان، متخصص اپی‌ژنوم در موسسه فناوری فدرال زوریخ و یکی از نویسندگان اصلی مطالعه، می‌گوید: «سلول‌های چربی وضعیت قبلی چاقی را به یاد می‌آورند و به راحتی به این حالت بازمی‌گردند.»

هیون چئول رو، متخصص اپی‌ژنوم در دانشگاه ایندیانا آمریکا، در این خصوص اضافه می‌کند: «اگرچه ما مدت‌ها می‌دانستیم که بدن پس از کم کردن وزن تمایل دارد به چاقی بازگردد، با این حال چرایی این پدیده و نحوه رخ‌دادن آن تقریبا به صورت یک معما باقی مانده بود. یافته‌های جدید نشان می‌دهد که در سطح مولکولی چه اتفاقی می‌افتد و این واقعا جالب است.»

هنوز مشخص نیست که حافظه سلول‌های چربی تا چه مدت پس از کاهش وزن پایدار می‌ماند و دانشمندان می‌گویند این مسئله نیازمند تحقیقات بیشتری است.

برخی کارشناسان که به طور مستقیم در این مطالعه شرکت نداشتند، تأکید کردند که این تحقیق هنوز نمی‌تواند به طور قطع نشان دهد که تغییرات اپی‌ژنتیکی مستقیماً باعث بازگشت وزن می‌شوند. با این حال، اگر این نشانگرهای اپی‌ژنتیکی شناسایی شوند، ممکن است بتوان از آنها به عنوان اهداف دارویی برای کاهش وزن پایدار استفاده کرد.

محققان همزمان می‌گویند این یافته‌ها نشان می‌دهد که بازگشت وزن نباید به عنوان یک «شکست» شخصی تلقی شود. دکتر هینت در در این خصوص گفت: «این نشان می‌دهد که شما به کمک بیشتری نیاز دارید. این مسئله تقصیر شما نیست.»

به اعتقاد دانشمندان، یافته‌های مطالعه جدید می‌تواند نقطه آغاز مهمی برای درک بهتر اثر یویو و بازگشت وزن باشد. آنان امیدوارند با پیشرفت در این حوزه، راه‌حل‌های بهتری برای حفظ کاهش وزن پیدا کنند.

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «نیچر» منتشر شده است.