شِکَرتیغال (با نام علمی Echinops) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند و بومی ایران است که قرن‌ها در طب سنتی مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه نه‌تنها با ظاهر خاردار و گلوله‌ای آبی‌رنگش شناخته می‌شود، بلکه پیلهٔ خاصی که توسط حشره‌ای به نام محلی «خزوک» روی آن ایجاد می‌شود، خواص دارویی مهمی دارد. در این مقاله از راز بقا قصد داریم نگاهی کامل و دقیق به ویژگی‌ها، خواص، پراکنش جغرافیایی و کاربرد‌های شکرتیغال بیندازیم.
به گزارش راستان به نقل از راز بقا، شکرتیغال یا Echinops، سرده‌ای از گیاهان چندساله و خاردار است که معمولاً به‌صورت علفی رشد می‌کنند. این سرده دارای حدود ۵۴ گونه بومی ایران است که بیشتر آنها انحصاری مناطق خاصی از کشور هستند. نام‌های قدیمی‌تر این گیاه شامل شکرتیار، خارشکر، تیغ قندک و قندرونک می‌شود. گیاهان این سرده معمولاً در مناطق کوهستانی و مرتفع با اقلیم خشک رشد می‌کنند.
شکرتیغال گیاهی است با ساقه‌هایی بلند که در انتهای آن گل‌هایی کروی‌شکل، خاردار و آبی‌رنگ ظاهر می‌شوند. این گل‌ها بسیار مقاوم بوده و شکل منحصر‌به‌فردی دارند که باعث تمایز آن با سایر گیاهان دارویی می‌شود. برگ‌های گیاه حالت تیغ‌دار دارند و اغلب در تماس با بدن می‌توانند موجب خراش یا التهاب پوستی شوند.
یکی از جالب‌ترین بخش‌های زیست‌شناسی شکرتیغال، تعامل آن با حشره‌ای از راسته قاب‌بالان به نام محلی خزوک است. به گزارش راز بقا این حشره روی ساقه یا برگ گیاه پیله‌ای سفیدرنگ به‌اندازهٔ فندق می‌تند تا نوزاد خود را در آن نگه‌داری کند. این پیله که از ترشحات گیاه و بزاق حشره ساخته شده، ترکیبی از سلولز، نشاسته، مواد ازته و حدود ۲۵٪ قند ترهالوز است.
زمانی‌که نوزاد به حشره بالغ تبدیل شد، پیله را سوراخ کرده و از آن خارج می‌شود. همین پیله در بازار‌های سنتی با نام شکرتیغال یا گل تیغال شناخته می‌شود و بخش دارویی گیاه را تشکیل می‌دهد. در حالی‌که خود گیاه بیشتر با نام «تیغال» شناخته می‌شود.
پیلهٔ شکرتیغال در طب سنتی ایران کاربرد‌های فراوانی داشته و هنوز هم در عطاری‌ها به فروش می‌رسد. مهم‌ترین خواص دارویی آن عبارت‌اند از:
ملین طبیعی و ضد یبوست
خلط‌آور و مفید برای درمان سرفه‌های خشک و مزمن
آرام‌بخش ملایم برای سیستم عصبی
تقویت‌کننده معده و بهبود گوارش
ضد التهاب برای گلو و حنجره
مناسب برای کاهش خشکی و سوزش مری
در برخی منابع حتی از شکرتیغال به‌عنوان محافظ تار‌های صوتی، رفع گرفتگی صدا و درمان مشکلات تنفسی کودکان نام برده شده است.
شکرتیغال معمولاً به‌صورت دمنوش یا جوشانده مصرف می‌شود. برای مصرف صحیح:
پیله را از حشرهٔ مرده (در صورت باقی‌ماندن) پاک کنید.
آن را در آب جوش به‌مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دم کنید.
روزانه یک تا دو بار مصرف شود.
هشدار: مصرف بیش‌ازحد آن ممکن است باعث تهوع یا حساسیت شود. برای افراد دارای فشار خون بالا نیز توصیه می‌شود با مشورت پزشک استفاده شود.
شکرتیغال در بیشتر استان‌های مرتفع و خشک ایران دیده می‌شود. مهم‌ترین مناطق رویش این گیاه عبارت‌اند از:
یزد (به‌ویژه مهریز)
فارس (جهرم)
خراسان
کرمان، ایلام، اصفهان، همدان، کرمانشاه، لرستان، تهران، مازندران، شاهرود و زنجان
این گیاه معمولاً در ارتفاع حدود ۱۸۰۰ متر از سطح دریا رشد می‌کند. اما در برخی از مناطق به‌رغم وجود گیاه، حشرهٔ خزوک دیده نمی‌شود و به همین دلیل پیلهٔ دارویی آن نیز به‌دست نمی‌آید.
یکی از نکات جالب درباره شکرتیغال، تفاوت بارز آن با دیگر گیاهان دارویی متداول است. به گزارش راز بقا در حالی‌که اغلب گیاهان دارویی خاصیت خود را از برگ، ریشه یا گلبرگ می‌گیرند، شکرتیغال به‌واسطهٔ همکاری بیولوژیکی با یک حشره به خاصیت دارویی می‌رسد. در واقع، پیله‌ای که حشره خزوک روی گیاه می‌سازد، محل اصلی تمرکز خواص درمانی است.
از طرفی، شکرتیغال برخلاف بسیاری از گیاهان دارویی مثل گل‌گاوزبان، بابونه یا سنبل‌الطیب که با دمنوش‌های آرام‌بخش رایج شناخته می‌شوند، عملکردی چندجانبه دارد: هم خلط‌آور است، هم گوارشی، هم تقویت‌کننده‌ی صدا.
همچنین ترکیب شیمیایی خاص آن (ترکیبی از ترهالوز، نشاسته و سلولز) باعث می‌شود در بین دیگر گیاهان دارویی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.
شکرتیغال یک گیاه منحصر‌به‌فرد و ارزشمند در طب سنتی ایران است که نه‌تنها ظاهر متفاوتی دارد، بلکه به واسطهٔ همکاری با حشرهٔ خزوک، پیله‌ای قندی و دارویی تولید می‌کند. این پیله به‌عنوان داروی گیاهی برای درمان سرفه، یبوست، التهاب گلو و آرامش روان استفاده می‌شود. با وجود گسترش مصرف آن در طب سنتی، همچنان لازم است مصرف آن با دقت و آگاهی انجام گیرد.
اگر به دنبال جایگزین طبیعی برای دارو‌های صنعتی هستید، شکرتیغال می‌تواند یکی از گزینه‌های سالم و مؤثر باشد، البته با رعایت دوز و مشورت با متخصص طب سنتی.
گروه هکری حنظله، پس از هک کردن تلگرام اینترنشنال، مدارکی...
آهنگران در برنامه برمودا به مداحی با ریتم جدی می‌فرمایید...
سحر امامی مجری شبکه خبر صداوسیما تصویری از خود، همسر...
بر اساس بیانیه‌ای که این گروه منتشر کرده، آنها موفق...
«نیما» متهم ۲۲ساله که مدعی بود به شغل کاشیکاری اشتغال...
در ادامه تصویری از سریال از سرنوشت با بازی فاطیما بهارمست...
