مصرف بیش از حد ویتامین چه خطراتی برای سلامتی دارد؟ / مکمل‌هایی که نباید با هم مصرف شوند

مکمل‌ها، دارو نیستند بلکه محصولات تجاری هستند و باید برای جبران کمبود‌های تغذیه‌ایِ خاص استفاده شوند نه اینکه جایگزین یک رژیم غذایی متعادل شوند و به‌عنوان میانبری برای رسیدن به سلامتی به کار روند.

مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که مصرف بیش‌ازحد ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی می‌تواند برای بدن خطرناک باشد و حتی به کبد، کلیه و قلب آسیب‌های جدی وارد کند.

بنا بر اعلام سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، حدود ۷۵ درصد آمریکایی‌ها دست‌کم یک مکمل غذایی مصرف می‌کنند.

حتی بسیاری از آمریکایی‌ها به مکمل‌ها به چشم میوه و غذا نگاه می‌کنند و فکر می‌کنند هرچه بیشتر از آنها مصرف کنند، سالم‌تر خواهند بود.

علائم مصرف بیش‌ازحد ویتامین‌ها و مکمل‌ها

ویتامین‌های محلول در آب مانند ویتامین ث و گروه ویتامین‌های ب در صورت زیاده‌روی، معمولا از طریق ادرار دفع می‌شوند، اما ویتامین‌های محلول در چربی مانند آ، دی، ئی و کا در بدن تجمع می‌کنند و خطر مسمومیت با آنها بالاتر است. مواد معدنی و سایر مکمل‌ها نیز می‌توانند خطرناک باشند، زیرا در سیستم‌های مختلف بدن نقش مهمی دارند و حتی اختلال‌های کوچک در تعادل آنها می‌تواند عملکرد طبیعی بدن را مختل کند.

نشانه‌های هشدار عبارتند از تغییر رنگ ادرار (روشن یا غیرعادی)، مشکلات گوارشی (حالت تهوع، اسهال، یبوست یا درد شکمی)، علائم عصبی (سردرد، سرگیجه، گزگز دست یا پا، بی‌خوابی)، تغییرات غیرقابل‌توضیح در سلامتی (خستگی، ریزش مو، تغییر رنگ پوست) و نتایج غیرطبیعی آزمایش‌ها (مانند افزایش آنزیم‌های کبدی یا اختلال عملکرد کلیه)

علائم خاص برخی مکمل‌ها

۱ــ تپش قلب یا درد قفسه سینه: برخی مکمل‌ها کافئین زیادی دارند و می‌توانند فشار خون را بالا ببرند یا با دارو‌های قلبی تداخل پیدا کنند.
۲ــ تحریک پوستی: بثورات یا واکنش‌های آلرژیک ممکن است نشانه مصرف بیش‌ازحد باشد.
۳ــ ادرار تیره همراه با زردی پوست: احتمال آسیب کبدی وجود دارد.
۴ــ سرگیجه: می‌تواند ناشی از مصرف زیاد آهن باشد که منجر به مسمومیت کبدی می‌شود.
۵ــ مشکلات گوارشی: مکمل‌های فیبر باعث نفخ و گاز می‌شوند. مصرف زیاد ویتامین ث می‌تواند اسهال، دل‌درد و استفراغ ایجاد کند.

یک قانون کلی و ساده این است که مکمل باید فقط به تغذیه کمک کند و شما نباید تغییر محسوسی احساس کنید. هر تغییری در بدن نشانه مشکل است.

مکمل‌هایی که نباید با هم مصرف شوند

ــ کلسیم و آهن نباید هم‌زمان مصرف شوند، زیرا برای جذب رقابت می‌کنند و می‌توانند در جذب دارو‌های تیروئید مانند لووتیروکسین اختلال ایجاد کنند.

ــ ویتامین کا می‌تواند اثر دارو‌های رقیق‌کننده خون مانند وارفارین را خنثی کند.

ــ علف چای یا گل راعی (St. John’s Wort) می‌تواند با دارو‌های ضدافسردگی تداخل داشته باشد.

همچنین مصرف چند مکمل حاوی ویتامین‌های آ، دی یا بی و نیز ترکیب مکمل‌های محرک (برای تمرکز، انرژی یا کاهش وزن) می‌تواند خطرناک باشد. درمان‌های طولانی‌مدت نیز ممکن است تحت تاثیر مکمل‌های گیاهی قرار گیرند. پژوهشی در سال ۲۰۲۵ نشان داد بیماران مسن در حال درمان سرطان که هم‌زمان از مکمل‌های گیاهی استفاده کرده بودند، دچار واکنش‌های ناخواسته شدند.

به گزارش پرویونشن، سازمان غذا و داروی آمریکا بر مکمل‌ها مثل دارو یا مواد غذایی، نظارت ندارد و خود شرکت‌های تولیدکننده مسئول آزمایش ایمنی محصولاتشان هستند؛ آنچه راستی‌آزمایی و اطمینان از صحت نتایج را دشوار می‌کند. محتوای دقیق مکمل‌ها نیز اغلب نامشخص است و برچسب‌گذاری بسیاری از آنها دقیق نیست.

هدف واقعی مکمل چیست؟

مکمل‌ها محصولاتی تجاری هستند، نه دارو. آنها باید برای پر کردن شکاف تغذیه‌ای خاص استفاده شوند، نه اینکه جایگزین یک رژیم متعادل شوند و به‌عنوان میانبری برای رسیدن به سلامتی به کار روند. به همین دلیل افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی، کلیوی، قلبی، افراد تحت درمان سرطان، کسانی که دارو‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی یا رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند، همچنین زنان باردار یا شیرده و زنانی که قصد بارداری دارند، باید در مصرف مکمل‌ها بسیار محتاط باشند؛ بنابراین اگر مکمل مصرف می‌کنید، بهتر است همه آنها را به مطب پزشک ببرید و صادقانه توضیح دهید چه مصرف می‌کنید. بیماران اغلب از بیان این موضوع پرهیز می‌کنند، زیرا فکر می‌کنند پزشک تصور می‌کند به درمان اعتماد ندارند، در حالی که شفافیت به معنای ایمنی است و هرچه پزشک بیشتر بداند، بهتر می‌تواند از سلامتی شما محافظت کند.

منبع: ایسنا